xīzhòngníshīxiàngtuógǔshèngxiánshàngqínxué
昔仲尼，师项橐。古圣贤，尚勤学。
zhàozhōnglìng
dúlǔlùn
bǐjìshì
xuéqiěqín
赵中令，读鲁论。彼既仕，学且勤。
pīpúbiān
xuēzhújiǎn
bǐwúshū
qiězhīmiǎn
披蒲编，削竹简。彼无书，且知勉。
tóuxuánliáng
zhuīcīgǔ
bǐbùjiāo
头悬梁，锥刺股。彼不教，自勤苦。
rúnángyíng
rúyìngxuě
jiāsuīpín
xuébúchuò
zìqínkǔ
如囊萤，如映雪。家虽贫，学不辍。
rúfùxīn
rúguàjiǎo
shēnsuīláo
yóukǔzhuó
如负薪，如挂角。身虽劳，犹苦卓。
sūlǎoquán
èrshíqī
shǐfāfèn
dúshūjí
苏老泉，二十七。始发愤，读书籍。
bǐjìlǎo
yóuhuǐchí
ěrxiǎoshēng
yízǎosī
彼既老，犹悔迟。尔小生，宜早思。
ruòliánghào
bāshíèr
duìdàtíng
kuíduōshì
若梁灏，八十二。对大廷，魁多士。
bǐjìchéng
zhòngchēngyì
ěrxiǎoshēng
yílìzhì
彼既成，众称异。尔小生，宜立志。
yíngbāsuì
néngyǒngshī
mìqīsuì
néngfùqí
莹八岁，能咏诗。泌七岁，能赋棋。
bǐyǐngwù
rénchēngqí
ěryòuxué
dāngxiàozhī
彼颖悟，人称奇。尔幼学，当效之。
1 / 8
càiwénjīnéngbiànqínxièdàoyùnnéngyǒngyín
蔡文姬，能辩琴。谢道韫，能咏吟。
bǐnǚzǐ
qiěcōngmǐn
ěrnánzǐ
彼女子，且聪敏。尔男子，当自警。
tángliúyàn
fāngqīsuì
jǔshéntóng
zuòzhèngzì
dāngzìjǐng
唐刘晏，方七岁。举神童，作正字。
kǒuérsòng
口而诵，心yànsuīyòu
晏虽幼，身quǎnshǒuyè
犬守夜，鸡cántǔsī
蚕吐丝，蜂yòuérxué
幼而学，yángmíngshēng
扬名声，显rényízǐ
人遗子，金qínyǒugōng
勤有功，戏
2 / 8
xīnérwéi
cháoyúsī
xīyúsī
而惟。朝于斯，夕于斯。
shēnyǐshì
yǒuwéizhě
yìruòshì
已仕。有为者，亦若是。
jīsīchén
gǒubùxué
héwéirén
司晨。苟不学，曷为人。
fēngniàngmì
rénbùxué
bùrúwù
酿蜜。人不学，不如物。
zhuàngérxíng
shàngzhìjūn
xiàzémín
壮而行。上致君，下。xiǎnfùmǔ
guāngyúqián
yùyúhòu
父母。光于前，裕于后。
jīnmǎnyíng
wǒjiàozǐ
wéiyījīng
满赢。我教子，唯一经。
xìwúyì
jièzhīzāi
yímiǎnlì
无益。戒之哉，宜勉力。
释义：
cóngqián
从前，孔子是个十分好学的人，当时鲁国
kǒngzǐ
jiùcéngxiàngtāxué
kǒngzǐshìgèshífēnhàoxuéderéndāngshílǔguó
有一位神童名叫项橐，孔子就曾向他学习。像孔子这样的圣贤，尚不忘勤学。
sòngcháoshízhàozhōnglìngxí
xiàngkǒngzǐzhèyàngdeshèngxián
shàngbúwàngqínxué
yǒuyíwèishéntóngmíjiàoxiàngtuó
宋朝时赵中令——赵普，他官已经做到
lezhōngshūlì
le
tiāntiānháishǒubùshìjuàndìyuèdulúnyǔ
zhàopǔtāguānyǐjīngzuòdào
了中书令了，天天还手不释卷地阅读论语，不因为自己已经当了，而忘记勤奋学习。西汉时路温舒把文字抄在蒲草上阅读。
gōngsūnhóngjiāngchūnqiūkèzàizhkèzàizhúzǐxiāochéngdezhúpiànxí
xīhànshílùwēnshūbǎwénzìchāozàipúcǎoshàngyuèdú
bùyīnwéizì
jǐ
yǐjīngdānglegāoguān
érwàngjìqínfènxué
公孙弘将春秋刻在竹子削成的竹片
liǎngréndōuhěnqióng
shàng
mǎibùqǐshūdànháibùwàngqín
上。两人都很穷，买不起书，但还不忘勤
dōnghàndesūnjìngdúshūshíbǎzìjǐdetóufà
fènxuéxí
奋学习。东汉的孙敬读书时把自己的头发
shuānzàiwūliángshàng
yǐmiǎndǎkēshuì
zhànguóshísūqíndú
拴在屋梁上，以免打瞌睡。战国时苏秦读
shūměidàopíjushíjiùyòngzhuīzicìdàtuǐ
tāmenbúyòng
书每到疲倦时就用锥子刺大腿，他们不用
3 / 8
biéréndūcùérzìjuéqínfènkǔdújìncháorénchēyìn
别人督促而自觉勤奋苦读。晋朝人车胤，把萤火虫放在纱袋里当照明读书。孙康则
lìyòngjīxuědefǎnguāngláidúshū
tāmenliǎngrénjiājìngpín
bǎyínghuǒchóngfàngzàishādàilǐdāngzhàomíngdúshū
sūnkāngz
é
利用积雪的反光来读书。他们两人家境贫
kǔ
苦，却能在艰苦条件下继续求学。汉朝的朱买臣，以砍柴维持生活，每天边担柴边
dúshū
suícháolǐ
mìfàngniúbǎshūguàzàiniújiǎoshàng
yǒu
zhūmǎichén
yǐkǎncháiwéichíshēnghuó
měitiānbiāndāncháibiān
quènéngzàijiānkǔtiáojiànxiàjìxùqiúxué
hàncháode
读书。隋朝李密放牛把书挂在牛角上，有时间就读。他们在艰苦的环境里仍坚持读
shū
tángsòngbādàjiāzhīyīdesūxún
hàolǎoquán
xiǎo
shíjiānjiùdú
tāmenzàijiānkǔdehuánjìnglǐréngjiānchídú
书。唐宋家之一的苏洵，号老泉，小时候不想念书，到了二十七岁的时候，才开始下决心努力学习，后来成了大学问家。
xiàngsūlǎoquánshàngleniánjìkāishǐxiàjuéxīnnǔ
lìxuéxí
hòuláichéngle
dàxuéwènjiā
shíhòubùxiǎngniànshū
dàole
èrshíqīsuìdeshíhou
cái
像苏老泉上了年纪，才后悔当初没好好
dúshū
érwǒmenyīnggāichènzheniánqīngde
cáihòuhuǐdāngchūméihǎohǎo
读书，而我们应该趁着年轻的时候，更应
4 / 8
shíhou
gèngyīng
该把握大好时光，发奋读书，才不至于将来后悔。宋朝有个梁灏，在八十二岁时才
kǎozhòngzhuàngyuán
zàijīndiànshàngduìhuángdìtíchūdewèntí
láihòuhuǐ
sòngcháoyǒugèliánghào
zàibāshíèrsuìshícái
gāibǎwòdàhǎoshíguāngfāfèndúshūcáibùzhìyújiāng
考中状元，在金殿上对皇帝提出的问题
duìdárúliú
suǒyǒucānjiākǎoshìderéndōubùrútā
对答如流，所有参加考试的人都不如他。
liánghàozhèmedàniánjì
梁灏这么大年纪，尚能获得成功，不能
bùshǐdàjiāgǎndàojīngyì
qīnpèitādehàoxuébújuàn
shàngnénghuòdéchénggōngbùnéng
不使大家感到惊异，钦佩他的好学不倦。而我们应该趁着年轻的时候，立定志向，
nǔlìyònggōngjiùyídìngqiántúwúliàng
běiqíyǒugèjiàozǔ
érwǒmenyīnggāichènzheniánqīngdeshíhou
lìdìngzhìxiàng
努力用功就一定前途无量。北齐有个叫祖
yíngderén
莹的人，八岁的时候，就能吟诗，后来当
lemìshūjiānzhùzuòláng
lìngwàitángcháoyǒugèjiàolǐ
mìde
bāsuìdeshíhoujiùnéngyínshīhòuláidāng
了秘书监著作郎。另外唐朝有个叫李泌的
rén
qīsuìshí
jiùnéngyǐxiàqíwéití
érzuòchūshīfù
人，七岁时，就能以下棋为题而作出诗赋。
tāmenliǎnggèréndecōngmínghécáizhì
zàidāngshíhěnshòurén
他们两个人的聪明和才智，在当时很受人
5 / 8
mendezànshǎnghéchēngqíwǒmenzhèngzhíqiúxuédekāishǐ
们的赞赏和称奇，我们正值求学的开始，
yīnggāixiàofǎtāmen
nǔlìyònggōngdúshū
zàigǔdàiyǒu
应该效法他们，努力用功读书。在古代有
xǔduōchūsè
de
nǚnéngrén
xiàngdōnghànmòniándecàiwénjī
许多出色的女能人。像东汉末年的蔡文姬，
néngfēnbiànqínshēnghǎohuài
jìncháodecáinǚxièdàoyùn
zé
能分辨琴声好坏，晋朝的才女谢道韫，则
néngchūkǒuchéngshī
能出口成诗。像这样的两个女孩子，一个
dǒngyīnyuè
yígèhuìzuòshī
tiānzīrúcǐcōnghuì
shēn
xiàngzhèyàngdeliǎnggènǚháiziyígè
懂音乐，一个会做诗，天资如此聪慧；身
wéiyígènánzǐhàn
为一个男子汉，更要时时警惕，充实自己
cáiduì
tángxuánzōngshí
yǒuyígèmíngjiàoliúyàndexiǎohái
gèngyàoshíshíjǐngtìchōngshízìjǐ
才对。唐玄宗时，有一个名叫刘晏的小孩
zi
cáizhǐyǒuqīsuì
子，才只有七岁，就被推举为神童，并且
zuòlefùzékānzhèngwénzìdeguān
dúshūxuéxí
yàoyǒu
jiùbèituījǔwéishéntóngbìngqiě
做了负责刊正文字的官。读书学习，要有
héngxīn
yàoyìbiāndú
yìbiānyòngxīnqùsīkǎo
zhǐyǒu
恒心，要一边读，一边用心去思考。只有早早晚晚都把心思用到学习上，才能真
zǎozǎowǎnwǎndōubǎxīnsiyòngdàoxuéxíshàng
cáinéngzhēn
6 / 8
zhèngxuéhǎoliúyànsuīránniánjìzhèmexiǎodànquèyǐjīng
正学好。刘晏虽然年纪这么小，但却已经
dāndāngguójiāgěitādezhòngrèn
yàoxiǎngchéngwéi
zuòguānlái
做官来，担当国家给他的重任，要想成为一个有用的人，只要勤奋好学，也可以和
liúyànyíyàngmíngyánghòushìyígèyǒuyòngderén
zhǐyàoqínfènhàoxué
yěkěyǐhé
刘晏一样名扬后世。狗在夜间会替人看守
jiāmén
jīzàiměitiānzǎochéntiānliàngshíbàoxiǎo
gǒuzàiyèjiānhuìtìrénkànshǒu
rénrúguǒ
家门，鸡在每天早晨天亮时报晓，人如果
bùnéngyòngxīnxuéxí
不能用心学习、迷迷糊糊过日子，有什么资格称为人呢。蚕吐丝以供做衣料，蜜蜂
kěyǐniàngzhìfēngmì
gòngrénmenshíyòng
zīgéchēngwéirénne
cántǔsīyǐgòngzuòyīliào
mìfēng
mímíhúhuguòrìziyǒushénme
可以酿制蜂蜜，供人们食用。而人要是不
dǒngdexuéxí
yǐzìjǐdezhīshi
jìnéngláishíxiànzì
érrényàoshibù
懂得学习，以自己的知识、技能来实现自
jǐdejiàzhí
zhēnbùrúxiǎodòngwù
yàozàiyòuniánshínǔ
己的价值，真不如小动物。要在幼年时努力学习不断充实自己，长大后能够学以致
yòng
shàngtìguójiāxiàolì
lìxuéxíbúduànchōngshízìjǐ
zhǎngdàhòunénggòuxuéyǐzhì
用，上替国家效力，下为人民谋福利。如
xiàwèirénmínmóufúlìrú
7 / 8
果为人民做出应有的贡献，就会得到赞扬，
zìjǐdefùmǔyěkěyǐdédàoróngyào
guǒwèirénmínzuòchūyīngyǒudegòngxiànjiùhuìdédàozànyáng
自己的父母也可以得到荣耀，给祖先增添了光彩，也给下代留下了好的榜样。有的人遗留给子孙后代的是金银钱财，而我并不这样，我只希望他们能精于读书学习，
zhǎngdàhòuzuògèyǒusuǒzuòwéiderénbùzhèyàng
wǒzhǐxīwàngtāmennéngjīngyúdúshūxuéxí
rényíliúgěizǐsūnhòudàideshìjīnyínqiáncái
érwǒbìng
leguāngcǎi
yěgěixiàdàiliúxiàlehǎodebǎngyàng
yǒude
gěizǔxiānzēngtiān
长大后做个有所作为的人。凡是勤奋上进的人，都会有好的收获，而只顾贪玩，浪
fèiledàhǎoshíguāngshìyídìngyàohòuhuǐde
yàoshíkè
tí
derén
dūhuìyǒuhǎodeshōuhuò
érzhǐgùtānwán
làng
fánshìqínfènshàngjìn
费了大好时光是一定要后悔的。要时刻提
xǐngzì
jǐ
miǎnlì
zì
jǐhǎohàoxuéxí
醒自己，勉励自己好好学习。
8 / 8